Sa kushton të ndihmosh gratë dhe fëmijët që kanë përjetuar dhunë? Këtë po përpiqen të mësojnë shtatë organizata për të drejtat e grave nga Ballkani Perëndimor (BP), të cilat janë bashkuar në një iniciativë të përbashkët që synon të mbështesë shtetet e BP në planifikimin më të mirë buxhetor për të ndihmuar gratë dhe fëmijët e mbijetuar nga dhuna. Të gjitha shtetet e BP, përfshirë Kosovën, janë zotuar të zbatojnë Konventën e Stambollit. Megjithatë, disa shërbime të specializuara që kërkohen nga kjo konventë ende nuk financohen në mënyrë të duhur nga shtetet e BP. Kjo mund të çojë në mungesë aksesi në shërbime të rëndësishme, cilësi të dobët të shërbimeve, përsëritje të dhunës dhe madje edhe femicid (vrasja e grave për shkak se janë gra). 

Më 1-4 Prill 2025, aktiviste dhe hulumtuese nga gjashtë organizata të shoqërisë civile për të drejtat e grave (OSHCG) nga BP u mblodhën për një punëtori në Shkodër, Shqipëri. Eksperte nga Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe Serbia u bashkuan. Juriste, sociologe, psikologe dhe ekonomiste, ndër të tjera, kontribuan me ekspertizën e tyre, duke bashkëpunuar për të finalizuar metodologjinë e përbashkët. Rrjeti i Grave të Kosovës (RrGK) lehtësoi diskutimin, pasi kishte hartuar metodologjinë bazuar në përvojat e mëparshme me studime të ngjashme si Me cfare cmimi? 

Kosova ka disa praktika të mira për të ndarë, duke pasur sukses në vendosjen e financimit të qëndrueshëm për strehimoret për gra në gjithë vendin, në bashkëpunim të ngushtë me anëtarët e RrGK-së, strehimoret dhe qeverinë. Megjithatë, Konventa e Stambollit kërkon disa shërbime shtesë që duhet të financohen nga shteti, të cilat Kosova ende nuk i ka, si për shembull: Qendrën për Krizat nga Dhunimet, këshillim psikologjik adekuat dhe i qasshëm për gra të ndryshme, si dhe mbështetje për rehabilitim dhe ri-integrim afatgjatë, ndër të tjera. 

Hulumtimi i ardhshëm synon të informojë avokimin e bazuar në dëshmi ndaj institucioneve për ndarje të përshtatshme buxhetore, në veçanti për kornizat buxhetore afatmesme dhe buxhetet vjetore duke filluar nga viti 2026. Ofrimi i shërbimeve gjithëpërfshirëse për rehabilitim dhe ri-integrim për të mbijetuarit/et e dhunës me bazë gjinore është thelbësor për shërimin, mirëqenien dhe parandalimin e përsëritjes së dhunës. 

Gjatë punëtorisë, Zëvendësdrejtoresha e RrGK- së dhe Udhëheqësja e Hulumtimit, Nicole Farnsworth, paraqiti metodologjinë e hulumtimit, e cila nxiti diskutime të gjalla mes partnerëve të projektit për qasjet më të mira për zbatimin e saj. Diskutimet u përqendruan në rrethanat e veçanta të secilit shtet partner, ligjet dhe strukturat qeverisëse; dhe në përcaktimin se cilat shërbime sociale duhet të analizohen bazuar në kërkesat e Konventës së Stambollit dhe Standardet Minimale të Këshillit të Evropës. 

Në mes të diskutimeve, partnerët patën mundësinë të rrjetëzohen me njëri-tjetrin, të eksplorojnë qytetin e Shkodrës, të vizitojnë Kalanë e Shkodrës dhe të darkojnë së bashku në Arti Zanave, një restorant tradicional që mbështet OSHCG-në Hapa të Lehtë. Kjo qendër për gratë fokusohet në fuqizimin e grave, përfshirë të  mbijetuarat e dhunës, përmes shërbimeve sociale, ligjore, shëndetësore dhe ekonomike. Drejtoresha Ekzekutive, Denada Shpuza, e cila e themeloi qendrën dhe restorantin, ndau historinë frymëzuese të krijimit të tyre.  

Përballë sfidave të qëndrueshmërisë financiare dhe kufizimeve të financimit me bazë projekti për të mbështetur strehimoren për gratë e mbijetuara, ata vendosën të krijojnë një restorant të menaxhuar nga gra, me ushqime të përgatitura me prodhime të kultivuara nga gratë lokale. Restoranti gjithashtu shet bizhuteri të punuara me dorë dhe produkte shtëpie, dhe të gjitha të ardhurat shkojnë për të mbështetur qendrën dhe misionin e saj për të ndihmuar gratë. 

Në muajt në vijim, partnerët do të kryejnë hulumtime në të gjashtë vendet e BP-së, duke përgatitur raporte të veçanta për secilin shtet dhe një analizë rajonale për disponueshmërinë, financimin dhe kostot e shërbimeve të specializuara për të mbijetuarat. Këto gjetje do të ofrojnë dëshmi konkrete për të informuar ndarjen më të mirë të buxheteve qeveritare në vitin 2026 dhe më tej. 

Punëtoria shënoi vazhdimin e përpjekjeve të përbashkëta të OSHCG-ve për të forcuar shërbimet për të mbijetuarat e dhunës me bazë gjinore në gjithë rajonin. Përmes hulumtimit, avokimit, ndarjes së përvojave dhe partneriteteve, kjo Nismë synon të sjellë ndryshime kuptimplota dhe të qëndrueshme, në mënyrë që të mbijetuarat të kenë qasje në shërbime më cilësore, të mbështetura në mënyrë të qëndrueshme nga shteti, duke u mbështetur në ekspertizën e OSHCG-ve dhe aktivistëve. 

Ky hulumtim është pjesë e Nismës “Institucionalizimi i Shërbimeve Cilësore për Rehabilitim dhe Ri-integrim për Mbijetuesit e Dhunës II”, e financuar nga Agjencia Austriake për Zhvillim (ADA).  

Partnerët patën kënaqësinë të bashkëbisedojnë me Irene Novotny, Menaxhere Programi nga ADA Austri dhe Elona Fana, Menaxhere Programi nga ADA Shqipëri, të cilat iu bashkuan një pjese të takimit.